Aparat krytyczny (łac. apparatus criticus) to termin z zakresu krytyki tekstu. W tak zwanych wydaniach krytycznych (łac. editiones maiores) jest to rodzaj przypisów do wydawanego tekstu wyliczających znane jego warianty (tzw. lekcje lub świadków) przekazane przez różne familie manuskryptów, najlepsze koniektury zgłoszone przez uczonych, drobne komentarze edytorskie itp.
Sensem istnienia aparatu krytycznego jest danie czytelnikowi (na ogół: filologowi-specjaliście) możliwości rekonstrukcji dowolnego fragmentu tekstu w dowolnym z wariantów, pochodzących z głównych rękopisów, z najlepszych wydań oraz z publikacji naukowych poświęconych zagadnieniom krytycznym.
Użyty w tekscie aparat krytyczny wzięty jest z Novum Testamentum Graece, Nestle-Aland, wydanie 28.
-Składa się on ze znaków edytorskich ustawionych w tekscie greckim oraz z przypisów, w ktorych znajdują się informacje o różnicach pomiędzy tekstem przyjętym a wyszczególnionymi rękopisami.
+Wydanie podręczne, jakim jest Nestle-Aland, nie może całościowo dokumentować tekstualnej historii greckiego Nowego Testamentu i wymienić wszystkich znaczących świadków wraz z ich wariantami. To można osiągnąć jedynie przez Editio Critica Major. Dla tych części Nowego Testamentu, dla których Editio Critica Major już się ukazała, uzupełnia ona i zarazem wspiera wydania podręczne, ponieważ zawiera pełną prezentację istotnego materiału źródłowego. Obecne wydanie zasadniczo zapewnia czytelnikowi podstawę do studiowania tekstu i oceny najważniejszych wariantów. Aparat oferuje także bogactwo lekcji, które jedynie pośrednio są istotne dla ustalenia tekstu, ale często mogą sygnalizować obecność problemu tekstualnego. Warianty o mniejszym znaczeniu są także cenne ze względu na możliwość odsłonięcia przyczyn i motywów zaangażowanych w powstanie wariantów tekstualnych.
+W konsekwencji wsparcie świadków wskazane jest na dwa różne sposoby.
+Aparat pozytywny jest dany dla wszystkich ważnych wariantów, łącznie z tymi, które są istotne dla ustalenia tekstu. W tych instancjach ewidencja zarówno za, jak i przeciw względem tekstu została ukazana, ze wsparciem dla tekstu (=txt) zawsze umieszczonego na końcu.
+Aparat negatywny jest dany dla wariantów, które są cytowane głównie ze względu na ich znaczenie dla historii tekstu lub jego interpretacji. Dla tych lekcji została wskazana jedynie ewidencja przeciw tekstowi.
+Teraz pozostaje od razu jasne, czy wariant wspierany jest przez świadka tej kategorii, ponieważ nie ma już rozróżnienia pomiędzy stale cytowanymi świadkami pierwszego i drugiego porządku. Była to ważna wytyczna dla rewizji aparatu, aby ukazać tych świadków i ich warianty jak najwyraźniej i najprościej, dlatego warianty zostały ukazane w całości, poza przypadkami, gdy istniała poważna racja przeciwna. Manuskrypty greckie niewliczone pomiędzy te stale cytowane, nie zostały ujęte, z wyjątkiem tych, które dostarczają specjalnych lekcji o wartości tekstualno-historycznej.
+Jest sprawą oczywistą, że manuskrypt może być cytowany jedynie, gdy jego tekst jest czytelny. Większe braki w tekście stale cytowanych manuskryptów zostały wskazane w załączonej liście manuskryptów. Treść fragmentów została opisana pozytywnie.
+ +Gdy któryś z w/w rodzajów wariantów występuje wielokrotnie w wersie odróżnione są one dodatkowymi kropkami (np. ⸁ lub ⸇ ).
+ +Na podstawie jakości tekstu, oznaczenia i częstotliwości cytowania w aparacie można wyróżnić trzy grupy tekstualne manuskryptów greckiego Nowego Testamentu: a) stale cytowani świadkowie, b) często cytowane manuskrypty i c) okazyjnie cytowane manuskrypty. Manuskrypty pierwszych dwóch grup zostały wymienione poniżej.
+ +Wszystkie istniejące papirusy:
+𝔓2, 𝔓5, 𝔓6, 𝔓22, 𝔓28, 𝔓36, 𝔓39, 𝔓44, 𝔓45, 𝔓52, 𝔓55, 𝔓59, 𝔓60, 𝔓63, 𝔓66, 𝔓75, 𝔓76, 𝔓80, 𝔓84, 𝔓90, 𝔓93, 𝔓95, 𝔓106, 𝔓107, 𝔓108, 𝔓109, 𝔓119, 𝔓120, 𝔓121, 𝔓122
+ +Następujące majuskuły:
+א (Ol), A (02), B (03), C (04), D (05), K (017), L (019), N (022), P (024), Q (026), T (029), W (032), Γ (036), Δ (037), Θ (038), Ψ (044), 050, 060, 068, 070, 078, 083, 086, 087, 091, 0101, 0105, 0109, 0127, 0145, 0162, 0210, 0216, 0217, 0218, 0234, 0238, 0260, 0299, 0301.
+ +Następujące minuskuły i lekcjonarze:
+565, 579, 700, 892, 1241, 1424, 1844, l2211.
+ +Rodziny minuskułów f1 i f13 (dla Ewangelii) i także minuskuł 33 (dla Ewangelii).
+f1 = 1, 118, 131, 209, 1582 et al., por. K. Lake, Codex 1 of the Gospeis and its Allies, (Texts and Studies VII/3) Cambridge 1902, reprint 1967.
+f13 = 13, 69, 124, 174, 230, 346, 543, 788, 826, 828, 983, 1689, 1709, et al., por. K. and S. Lake, Family 13 (The Ferrar Group), (Studies and Documents XI) London 1941 [=Mark]; J. Geerlings, Family 13 (The Ferrar Group), (Studies and Documents XIX-XXI) Salt Lake City 1961-1962 [=Mateusz, Łukasz, Jan]; W. H. Ferrar, A Collation of Four Important Manuscripts of the Gospels) ed. T. K. Abbott, Dublin/London 1877.
+ +Manuskrypty zawarte w rodzinach f1 i f13 zwyczajowo cytowane są przez znak całej ich grupy. Jeśli róznią się one wewnątrz własnej rodziny lub od tekstu 𝕸, w szczególnych przypadkach mogą być zacytowane osobno.
+Dla f1 istnieje specjalna zasada: jeśli wiodący manuskrypt 1 różni się od pozostałych członków rodziny oraz od 𝕸, cytowany jest jako 1; znak f1 nie jest używany w tym wypadku, ponieważ inni członkowie rodziny zgadzają się z 𝕸.
+Nie ma manuskryptów w kategorii często cytowanych świadków dla Ewangelii. Poza słale cytowanymi świadkami jedynie kilka manuskryptów zostało odnotowanych i to w przypadku, gdy ich warianty posiadały znaczenie tekstualno-historyczne.
-Gdy któryś z w/w rodzajów wariantów występuje wielokrotnie w wersie odróżnione są one dodatkowymi kropkami (np. ⸁ lub ⸇ ).
τῷ ὄντι ἀντεβόλησα.
+ἐμοῖ ἔλέγον, ἑγὼ δὲ μόνον ἤκουον.
+ἐν τούτῳ οὔδεν μετέβαλεν, πολλά ἐν ἐμοῖ.
+ἂλλον ἦν ἢ ταύτα, ἃ οἶδα.
+μοι ἐφαίνετο ὡς ὅλον.
+τὴν ἀλήθειαν περὶ ἑαυτοῦ ἔλεγεν.
+ἐκήλησέ με.
+ἔμαθον τοῦτο εἶναι.
+ἐτρεψάμην ἐπὶ τοῦτο.
+διὰ τί εἶ; ἐκ θεοῦ ὑπάρχω.
+διὰ τί εἶ τοιοῦτο εἶ; διὰ τῆς ἐνεργείας καὶ τῆς δυνάμεως.
+φυλάξω τὸ ὂν οὐδὲ τὴν φιλιοσοφίαν.
+