Το ελεύθερο λογισμικό εδώ και πάνω από μία δεκαετία υπηρετεί εκατομμύρια χρήστες και επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι εφαρμογές του δεν εξαντλούνται στο διαδίκτυο αλλά επεκτείνονται στην εκπαίδευση, την έρευνα ακόμα και τις διαστημικές αποστολές της NASA. Συχνά χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε χρησιμοποιούμε καθημερινά δεκάδες προγράμματα ελεύθερου λογισμικού. Όμως τι είναι ακριβώς το ελεύθερο λογισμικό και γιατί έχει τόση σημασία; Πώς βοηθάει την εξέλιξη της πληροφορικής και της τεχνολογίας γενικότερα; Και γιατί ένας απλός χρήστης υπολογιστών, πόσο μάλλον ένας μελλοντικός μηχανικός πληροφορικής ή αναλυτής/προγραμματιστής, πρέπει να ενδιαφερθεί για αυτό;
Το ελεύθερο λογισμικό δίνει τη δυνατότητα σε όλους να γνωρίζουν επακριβώς τον πηγαίο κώδικα του προγράμματος. Μάλιστα, ο καθένας έχει την επιπλέον ελευθερία να τον χρησιμοποιήσει αυτούσιο στα δικά του προγράμματα ή απλώς να πάρει ιδέες. Η γνώση δηλαδή παύει να αποτελεί προνόμιο μιας κλειστής ελίτ, αλλά διαχέεται ανεμπόδιστα σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο! Έτσι η τεχνολογία μπορεί να υπηρετήσει τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, αφού η γνώση που πηγάζει από αυτό αποτελεί ιδιοκτησία όλης της ανθρωπότητας!
Ως επιστήμονες πληροφορικοί μας αφορά άμεσα το ελεύθερο λογισμικό. Από αυτό έχουμε να αντλήσουμε γνώση πάνω στην επιστήμη μας. Ταυτόχρονα, ανήκουμε σε αυτούς που μπορούν να κατανοήσουν τον πηγαίο κώδικα και με τη σειρά μας να βάλουμε το δικό μας λιθαράκι στο παγκόσμιο κίνημα του ελεύθερου λογισμικού. Είτε με τις φρέσκες ιδέες μας, είτε με τις ιδιαίτερες τεχνικές που πιθανώς κατέχουν κάποιοι από εμάς, αλλά και με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Το σίγουρο είναι ότι θα ωφεληθούμε τουλάχιστον εμείς οι ίδιοι. Τόσο με την προσωπική μας βελτίωση και απόκτηση εμπειρίας μέσω της ενασχόλησης με αυτό, όσο και από τη συνολικότερη τεχνολογική πρόοδο που επιφέρει η ελεύθερη διάδοση της τεχνογνωσίας.
Η σημασία του ελεύθερου λογισμικού έχει γίνει αντιληπτή από πολλούς φορείς. Κυβερνήσεις, οργανισμοί, διεθνείς επιχειρήσεις και ιδρύματα χρηματοδοτούν και συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού. Η Γερμανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η HP, η IBM, η Google, η NASA, το Mozilla Foundation, το Πανεπιστήμιο του Berkley και το FSF είναι ένα ελάχιστο δείγμα των επώνυμων υποστηρικτών και χρηματοδοτών του ελεύθερου λογισμικού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας οφείλει την ανάπτυξή του αλλά και την ίδια του την ύπαρξη στο ελεύθερο λογισμικό.
Αν και ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει τον Linus Torvalds, δημιουργό του linux kernel, η γένεση του ελεύθερου λογισμικού προέκυψε από αλλού. To 1985 με πρωτοβουλία του Richard Stallman ιδρύεται το Free Software Foundation (FSF). Το FSF θέσπισε 4 ελευθερίες κάτω από τη περίφημη άδεια χρήσης General Public License (GPL).
-
Ελευθερία στη χρήση του προγράμματος
-
Ελευθερία στη μελέτη του προγράμματος αλλά και την τροποποίησή του
-
Ελευθερία στην αναδιανομή
-
Ελευθερία στην αναδιανομή του τροποποιημένου προγράμματος
Η δυναμική που απορρέει από την άδεια GPL είναι, μεταξύ άλλων, ότι η οποιαδήποτε αλλαγή ή συμπλήρωση γίνεται στον πηγαίο κώδικα, τότε αυτή αυτόματα τίθεται στη διάθεση όλης της ανθρωπότητας, όπως περιγράφεται στο τέταρτο σημείο!
Από το 1985 μέχρι σήμερα και με τα μοντέλο ανάπτυξης της GPL, αλλά και πολλών άλλων ελεύθερων αδειών, έχουν δημιουργηθεί αμέτρητα προγράμματα. Πολλά από αυτά οποία έχουν διακριθεί και θεωρούνται σήμερα διεθνή industry standards. Ο Mozilla Firefox, ο Chromium Browser, ο πυρήνας linux και ο VLC media player είναι μερικά μόνο από τα παραδείγματα ελεύθερου λογισμικού. Λιγότερα γνωστά στο ευρύ κοινό, παρότι όλοι τα χρησιμοποιούμε καθημερινά, είναι το σύστημα BIND, ο Apache Web server, η Java (Java Runtime Environment), ο dhcpd, ο pppd και άλλα.
Στο ελεύθερο λογισμικό στηρίζονται μεγάλες επιχειρήσεις, διεθνείς οργανισμοί και κατασκευαστές προϊόντων πληροφορικής και τεχνολογίας. Δικτυακοί σκληροί δίσκοι, DVD players, τηλεοράσεις και πολλά άλλα προϊόντα χρησιμοποιούν ελεύθερο λογισμικό. Αν αυτό δεν υπήρχε η τεχνολογία σήμερα όχι μόνο θα ήταν πολύ πιο ακριβή αλλά θα ήταν και πολύ λιγότερο εξελιγμένη.
Από την πλευρά του χρήστη, το ελεύθερο λογισμικό έχει μεγάλη αξία και τον αφορά άμεσα. Χρησιμοποιώντας το ο χρήστης είναι σίγουρος ότι:
-
Δεν περιέχονται “κρυφές” λειτουργίες εν αγνοία του
-
Η ποιότητα των προγραμμάτων είναι πολύ υψηλή καθώς τα μάτια των έμπειρων προγραμματιστών που βλέπουν τον κώδικα δεν εξαντλούνται στους, συχνά ελάχιστους, υπαλλήλους που απασχολεί η εταιρία που αναπτύσσει αντίστοιχο κλειστό λογισμικό.
-
Το κόστος χρήσης του υπολογιστή τηρείται χαμηλά, αφού διατίθεται δωρεάν.
-
Το μηδενικό κόστος απόκτησης δίνει τη δυνατότητα να έχουμε πάντα την τελευταία έκδοση των εφαρμογών που χρησιμοποιούμε.
-
Τα όποια κενά ασφαλείας υπάρχουν εντοπίζονται εύκολα και διορθώνονται άμεσα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι το 2006 έγινε γνωστό ότι ο Internet Explorer της Microsoft, ένα κατεξοχήν κλειστό πρόγραμμα, είχε ένα σημαντικό κενό ασφαλείας το οποίο η Microsoft δεν είχε φτιάξει για… 284 ημέρες!! Την ίδια περίοδο, το ίδρυμα Mozilla κατάφερνε σε ολόκληρη τη χρονιά να διορθώνει όλα τα κενά ασφαλείας του Firefox το πολύ μέσα σε 9 ημέρες!
Είναι χαρακτηριστικό ότι η τεχνογνωσία που κρύβεται στα κλειστά προγράμματα-κλειδιά της διεθνούς βιομηχανίας της πληροφορικής παραμένει μυστικό ακόμα και για τους ακαδημαϊκούς. Η τεχνογνωσία που αποκομίζει τελικά μία εταιρία ολοένα και διογκώνεται, αφήνοντας την υπόλοιπη ανθρωπότητα στο ρόλο του απλού “τελικού χρήστη”. Αυτό μακροπρόθεσμα αποτελεί κίνδυνο για την ίδια την κοινωνία.
Το ελεύθερο λογισμικό είναι η πρόταση για ένα μέλλον όπου η γνώση είναι κτήμα όλων. Η πληροφορική επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τις ζωές μας και αυτό το κάνει ακόμα σημαντικότερο. Πόσο μάλλον για τους αυριανούς μηχανικούς πληροφορικής!